సమరసతా సాధనలో సోదరి నివేదిత - Sister Niveditha

అనూహ్యమైన చోటునుండి ఒక యోధురాలు భారతదేశానికి లభించింది. ఆమె భారతదేశాన్ని పరిపాలిస్తున్న ఇంగ్లండు దేశానికి చెందిన ఒక స్త్రీ. సాటిలేని ప్రజ్ఞాపాటవాలు కలిగి, ఇంగ్లండులో ఆమెకు ఉన్న అద్భుతమైన ఉద్యోగ అవకాశాలన్నింటినీ వదులుకొని వివేకానందుని ప్రేరణతో భారతదేశ స్త్రీలకు సేవచేయటం కోసం తన జీవితాన్ని అంకితం చేసింది. ఆమెపేరు కుమారి మార్గరెట్ నోబుల్. (హిందూ పత్రిక లండన్ విలేకరి కథనం)

    సోదరి నివేదితగా మనకు బాగా పరిచయమైన మార్గరెట్ ఎలిజబెత్ నోబుల్ అక్టోబరు 28, 1867న ఇంగ్లండు దేశంలోని, ఉత్తర ఐర్లాండులో దూంగన్నాన్, టైరోన్ కౌంటీలో జన్మించింది. చదువు అనంతరం కొంతకాలం ఉపాధ్యాయురాలిగా పనిచేసింది. వారిది క్రైస్తవమత ప్రచారకుల కుటుంబం. క్రైస్తవమతంలో ఆమెకు తృప్తి కలగలేదు. అనేక ప్రశ్నలకు సమాధానం లభించలేదు. 1895లో లండన్లో లేడీ ఇసబెల్ మార్గెసన్ అనే మహిళ ఇంటిలో స్వామి వివేకానందుడ్ని మొదటిసారిగా దర్శించింది.

   స్వామి వివేకానందుడు విదేశాలలో సనాతన (హిందూ) ధర్మప్రచారాన్ని కొనసాగించారు. విదేశాలనుండి భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చిన తరువాత కొలంబో నుండి అల్మోరా వరకు విసృతంగా పర్యటిస్తూ, హిందూ సమాజ పతనానికి, స్వాతంత్యం కోల్పోవటానికి కారణాలను తెలిపారు. “మన మహిళలను వంటింటికే పరిమితం చేసి వారిని చిన్నబుచ్చాం. శ్రామికులను, కార్మికులను కులాచారాలపేరున రాచి, రంపాన పెట్టాం. ఇవే మనం చేసిన రెండు మహాపాతకాలు.” అని స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు. భారతదేశంలో హిందూధర్మం పట్ల భారత జాతీయత పట్ల జాగరణకు వారు నడుం బిగించారు. భారతదేశంలోని హిందూ మహిళలను ఈ ఉద్యమంలో భాగస్వాములుగా చేయాలన్నది వివేకానందుని ఆశయం. హిందూ మహిళలను మేల్కొల్పగలిగిన ‘సివంగి’ మహిళకోసం వారు వెతుకుతున్నారు. స్వామి వివేకానందుని బోధనలచే ప్రభావితురాలైన మార్గరెట్ నోబుల్ వివేకానందున్ని తన గురువుగా స్వీకరించింది. భారత దేశానికి వచ్చి ప్రజలను సేవించాలన్న నిర్ణయానికి వచ్చి ఆమె వచ్చింది. హిందూ మహిళలను మేల్కొల్పే బృహత్ కార్యాన్ని మార్గరెట్ నోబుల్ చేయగలదని వివేకానందుడు నిశ్చయానికి వచ్చారు.

స్త్రీ జనోద్దరణ – సామాజిక సమరసత లక్ష్యంగా…..

7జూన్, 1896న స్వామి వివేకానందుడు మార్గరెట్ నోబుల్ కు ఉత్తరం రాస్తూ, “ఈ ప్రపంచం మూఢనమ్మకాల సంకెళ్ళలో చిక్కుకుని ఉంది. అణగదొక్కబడినవారు – స్త్రీలయినా, పురుషులయినా – వారంటే నాకు ఎంతో జాలి. అణగదొక్కేవారిని చూస్తే మరింత జాలి …… ఈ ప్రపంచానికి కావలసినది సత్ – శీలం. ఎవరి జీవితం నిస్వార్థమయిన ప్రేమతో ప్రజ్వలిస్తూ ఉంటుందో అటువంటివారు ఈ ప్రపంచానికి అవసరం. అటువంటి ప్రేమకు, దాన్ని కలిగినవారు పలికే ప్రతిపలుకుకు పిడుగులాంటి శక్తి వస్తుంది. ఈ ప్రపంచాన్నే కదలించగల సామర్థ్యం నీలో ఉందని నా విశ్వాసం” అని వ్రాశారు, “భారతదేశంలో స్త్రీ జనోద్ధరణకోసం నాదగ్గర కొన్ని ప్రణాళికలు ఉన్నాయి. ఈ విషయంలో నీవు నాకు చాలా సహాయపడగలవని అనుకుంటున్నాను” అని ఒకరోజు వివేకానందుడు మార్గరెట్ నోబుల్ తో అన్నారు.

తన విదేశీ సహచరుల మధ్య స్వామి వివేకానందతో…..

జులై 29, 1897న రాసిన ఉత్తరంలో “భారతదేశంలో చేయబోయే పనిలో నీకు చాలా గొప్ప భవిషత్తు ఉండగలదని నాకు ఇప్పుడు నమ్మకం కుదిరింది. నిజానికి ఇక్కడ కావలసింది ఒక స్త్రీయే కాని, పురుషుడు కాదు. ఒక ‘సివంగి’లాంటి నారి, ప్రత్యేకంగా భారతీయ స్త్రీలకోసం పనిచేయడానికి కావాలి. అయితే ఇక్కడ కష్టనష్టాలు చాలా ఉంటాయి. ఇక్కడ నెలకొని ఉన్న దుఃఖాల గురించి, సామాజిక అసమానతల గురించి, మూఢనమ్మకాల గురించి, బానిసత్వం గురించి నీవు ఊహించనైనా ఊహించలేవు. అర్ధనగ్నంగా తిరిగే స్త్రీ పురుషుల మధ్య, కుల వివక్షత గురించి అంటరానితనం గురించి విచిత్రమైన అపోహలతో ఉండేవారి మధ్య తెల్లజాతి వారంటే భయంతోను అసహ్యంతోను ఉండేవారిమధ్య నీవు జీవించాల్సి వస్తుంది. తెల్లజాతివారందరు నిన్నొక పిచ్చిదాన్నిగా చూస్తారు. నీ ప్రతి కదలికను అనుమానంగా చూస్తారు” అని వ్రాశారు. జనవరి 28, 1898న మార్గరెట్ కలకత్తా చేరింది. 1898 లో మార్గరెట్ నోబుల్ తన స్నేహితులయిన ఎరిక్ హామండ్ దంపతులకు వ్రాసిన ఉత్తరంలో, “సుమారు 3000ల సం॥లుగా ఒకే వర్ణానికి (బ్రాహ్మణులు) చెందిన వారివద్దనే ఈ వేదాంతసారం బందీగా ఉండిపోయింది. ఈ వేదాంతసారాన్ని తమ జాతికే చెందిన తక్కువ వర్ణాలకు అందజేయాలని స్వామీజీ ఆశయం. దీని కోసం మనం ఇంగ్లాండునుండి ధనసహాయం చేయాలి” అని వ్రాసింది.

చేదు అనుభవాలు :

1898 ఫిబ్రవరి 22న, శ్రీరామకృష్ణుల జయంతి. ఆ సందర్భంగా శ్రీరామకృష్ణుడు సేవించిన జగన్మాతను దర్శించాలన్నది మార్గరెట్ నోబుల్ కోరిక. ఆమె హైందవేతరురాలు అయిన కారణంగా, శ్రీ రామకృష్ణుడు సేవించిన దక్షిణేశ్వర మందిరంలోకి ప్రవేశం కలగలేదు. విదేశీయురాలైన మార్గరెట్ నోబుల్ కే కాదు, స్వామి వివేకానందుడికే ప్రవేశం దొరకలేదు. స్వామి వివేకానందుడు సముద్రాలు దాటి విదేశాలకు వెళ్ళాడన్న కారణాన వారికి దేవాలయ ప్రవేశం దొరకలేదు. కుమారి ముల్లర్ కాషాయరంగు చీర కట్టుకున్నది. “ఈ విదేశీయులకు కాషాయ రంగు చీరకట్టుకునే హక్కు ఎక్కడిది?” అని ఒక బెంగాలీ పెద్దమనిషి వాదించాడు. ఇది ఆనాటి సామాజిక స్థితి. చివరకు శ్రీ రామకృష్ణుడు నివసించిన గదిలోకి మార్గరెట్ నోబుల్, తదితర విదేశీ మహిళలకు ప్రవేశం లభించింది. 1898నాటి సంగతి. సోదరి నివేదిత కోసం ఒక ఇంటిని కేటాయించారు. ఆమెకు సహకరించటం కోసం ఒక వృద్ధురాలైన పనిమనిషిని ఇచ్చారు. ఆనాడు విదేశీయులకు సేవచేయడానికి హిందూ మహిళలు వచ్చేవారు కాదు. ‘టీ’ కానీ, ఇతర ఏ వస్తువును గానీ నివేదికకు ఇవ్వాలన్నా ముందువెనుక శుద్ధికొరకు తన ఒంటిపై నీటిని గుమ్మరించుకునేది. ఆనాటి ఆచారం అది. అయినప్పటికీ ఎంతో ప్రేమగా నివేదితకు అన్ని పనులు చేస్తుండేది. ఇలాంటి అనేక చేదు అనుభవాలను నివేదిత రుచిచూసింది.

     1910వ సం||లో స్వామి వివేకానందుడు సమాధి పొందిన తరువాత దేశవ్యాప్తంగా పర్యటిస్తూ నివేదిత జూన్ మాసంలో హరిద్వార్ కేదారనాథ్, బదరీనాధ్ వెళ్ళారు. కేదార్నాధ్ నుంచి బదరీనాధ్ కు ప్రయాణం ఎంతో శ్రమతో కూడినది. కొండలను ఎక్కివెళ్ళాలి. జూన్ 13న బదరీనాధ్ దేవాలయం వద్దకు చేరింది. ఆమె విదేశీయురాలైన కారణంగా ఆనాటి ఛాందస ఆచారాల మేరకు అమెను లోపలకు అనుమతించలేదు. ఆమె విచలితురాలైంది. అంతదూరం, అన్ని కష్టాలకు ఓర్చి అక్కడకు నడచి వచ్చిన తరువాత లోపలకు రానీయకపోవటం చాలా బాధను కలిగించింది. కానీ సనాతన ధర్మాలను గౌరవించటం అలవాటైన ఆమె వెంటనే ఆ నిరాశనుండి బయటపడి దేవాలయం బయటనే జపమాల తిప్పుతూ ప్రార్థనలో మునిగిపోయింది.

    సోదరి నివేదితది ముక్కుసూటి వ్యవహారం. తాను నమ్మిన మంచి విషయాన్ని నిర్మొహమాటంగా స్పష్టంగా చెప్పటం ఆమె స్వభావం. భారతీయ మహిళల మధ్య పనిచేస్తూ మంచి మార్పును తేవాలన్నప్పుడు ఎంతో ఓర్పు అవసరం. నివేదిత పైన చెప్పిన అనేక చేదు అనుభావాల సందర్భంలో సంయమనంతో వ్యవహరించింది. సామాజిక మార్పును కోరే, మహిళా జాగృతికి వనిచేసే అందరమూ నివేదితకు గల ఈ ఓపికను నేర్చుకోవాలి.

    ఫిబ్రవరి22, 1898 రెండు విధాలుగా ప్రముఖమైనది. శ్రీరామకృష్ణుని జయంతి ఆరోజు. ఆరోజుననే మార్గరెట్ నోబుల్ తన సహచర విదేశీ మహిళలతో కలసి మొదటిసారి ఉత్సవాలలో పాల్గొన్నది. వీరే భారతీయ మహిళా జాగృతికి నడుం బిగించారు. అదే రోజు ఆ ఉత్సవంలో స్వామి వివేకానందుడు నూతన ప్రయోగం చేశారు. 50మంది బ్రాహ్మణేతర బాలురను గంగానదిలో స్నానం చేయించి వారికి గాయిత్రీ మంత్రం ఉపదేశించారు. ఉపవీతం ధరింపచేశారు. శ్రీరామకృష్ణ జయంతి ఉత్సవం అనంతరం ఆ 50 మంది బాలుర తలలపై ఉపనిషత్తులు, శ్రీభాష్యంవంటి పుస్తకాలను ఉంచి నేటినుండి మీకు వేదాధ్యయనానికి అనుజ్ఞ ఇస్తున్నాను”అని బహిరంగంగా ప్రకటించారు. ఈ బ్రాహ్మణేతర బాలురలో అంటరానివారుగా పిలువబడే కులాలవారు సైతం ఉన్నారు. కార్యక్రమ చివరి భాగంలో స్వామీజీ విబూది, చేతిలో త్రిశూలంతో శివుని రూపంలో దర్శనమిచ్చారు. శ్రీరామకృష్ణుని మాటలలో శివుడే సరేంద్రుడుగా జన్మించాడు. స్వామీజీ ఆశించిన ధార్మిక సమతా ఉద్యమానికి వారు ఒక ఉదాహరణను స్వయంగా చేసి చూపించారు.

     11 మార్చి, 1898న రామకృష్ణామిషన్ ప్రారంభ సమావేశం బహిరంగసభకు స్వామి వివేకానందుడు అధ్యక్షత వహించారు. మార్గరెట్ వక్తగా మాట్లాడుతు, “ఒకటిన్నర సం||రం క్రితం మీ సంస్కృతిలోని ఆధ్యాత్మిక భావాలు ఇంగ్లండు దేశంలోని మాకు పరిచయమయ్యాయి. పూర్వాచార పరాయణులయిన మీరు ఇంతకాలంగా కాపాడుకుంటూ వస్తున్న ఈ ఆధ్యాత్మిక నిధులు ప్రపంచానికి ఎంతో మేలుచేస్తాయి అనటంలో సందేహం లేదు. ఈ విషయంలో సేవచేయాలన్న ప్రగాఢమైన కోరికతో నేను ఇక్కడికి వచ్చాను. శ్రీ రామకృష్ణులకు జయమగుగాక !” అని అన్నారు.

     మార్చి 17న శ్రీ శారదామాత దర్శనం మార్గరెట్ నోబుల్ తదితర విదేశీ మహిళలకు లభించింది. శారదామాత ఈ విదేశీ మహిళలను ‘నా కుమార్తెలు’ అంటూ ఆప్యాయంగా పలకరించి వారితో కలిసి భోజనం చేశారు. ఇలా భోజనం చేయటం మనకు ఈనాడు చాలా చిన్న విషయంగా కనిపించవచ్చు. కానీ ఆనాటి, అక్కడి, పరిస్థితుల దృష్ట్యా అది చాలా ప్రాముఖ్యంగల సంఘటన. శ్రీ శారదామాత చూపించిన ఆప్యాయత, సాంప్రదాయకమైన హిందూధర్మ ఆచారాలకు అనుగుణమైనది కాదు. ఆరోజులలో ఇంకో మతానికి సంబంధించినవారితో, విదేశీయులతో భుజించటాన్ని తప్పుగానేకాక, హిందూమతానికి వ్యతిరేకంగా కూడా పరిగణిస్తారు. ముఖ్యంగా బ్రాహ్మణకులంలో పుట్టి, నిత్యజీవనాన్ని ఛాందసమైన ఆచార వ్యవహారాలతో గడిపేవారు ఇటువంటి పనులు చేస్తే వారిని వారి ఉన్నత కులం నుంచి వెలివేస్తారు. ఇలా అయినప్పటికి ఆ విదేశీ వనితలతో శ్రీ శారదామాత భోజనం చేయటం వెనుక ఎంతో లోతైన భావం ఉంది. విదేశీయులయిన శిష్యులందరినీ కూడా హిందూ సంఘ సంప్రదాయపు అక్కున చేర్చుకోవటమే దీని అంతరార్ధంగా మనం చెప్పుకోవచ్చును.

శారదా మాతతో సోదరి నివేదిత….

శారదామాత అనంతర కాలంలో అనేకమందికి కులంతో నిమిత్తం లేకుండా దీక్షను ఇచ్చారు. ఈ సంఘటనతో నోబుల్ సేవలను హిందూ సమాజం, హిందూ మహిళలు స్వాగతించగలరన్న విశ్వాసం స్వామి వివేకానందునికి కలిగింది. మార్చి 25, 1898న మార్గరెట్ నోబుల్ బ్రహ్మచర్య దీక్షను తీసుకుంది. వివేకానందుడు ఆమెకు ‘నివేదిత’ అని నామకరణం చేశారు. సోదరి నివేదిత స్వామి వివేకానందునితో కలిసి ఉత్తరభారత దేశం విస్తృతంగా పర్యటించారు. వివేకానందుని ద్వారా భారతదేశ చరిత్రను, అనేక పుణ్యక్షేత్రాల దర్శనాన్ని, వాటి చరిత్రను తెలుసుకుంది. 1899 మార్చి 25, శనివారంనాడు సోదరి నివేదితకు ‘వైష్టిక బ్రహ్మచారిణిగా మంత్రదీక్ష’ ఇయ్యబడింది. అప్పటి నుండి నివేదితకు ‘ఒక సనాతన హిందూ బ్రాహ్మణ బ్రహ్మచారిణిగా’ జీవించే సదవకాశం లభించింది.

బాలికలకు పాఠశాల ప్రారంభం :

13 నవంబరు, 1898 కాళీ పూజ పండుగరోజు 16-బోస్ పారావీధిలో నివేదిత ఉన్న భవనానికి శ్రీ శారదామాత వచ్చి మహిళలకోసం పాఠశాలను ప్రారంభించారు. అక్కడ చుట్టుప్రక్కల ఉన్న ఇంటింటికీ తిరిగి తల్లిదండ్రులకు నచ్చచెప్పి వారి బాలికలను పాఠశాలకు పంపమని కోరారు. కొందరు బాలికలకు చిన్ననాటనే వివాహమయింది. భర్తను కోల్పోయారు. బయటకు వచ్చే స్థితిలేదు. అలాంటి దయనీయ స్థితిలో ఉన్న బాలికలను చేరదీసి వారితో పాఠశాలను నడపటం ప్రారంభించారు. నివేదితకు స్థానిక ప్రజల భాష బెంగాలీ రాదు. నివేదిత మాట్లాడే భాష స్థానికులకు రాదు. అయినప్పటికీ స్థానిక ప్రజలలో మమేకమై పాఠశాలను నడపటంలో నివేదితకు ఏదీ ఆటంకం కాలేదు.

    ఆనాటి సమాజంనుండి పెళ్ళికాని యువతులు కార్యకర్తలుగా రాగలరన్న నమ్మకం స్వామీజీకి ఏమాత్రం లేదు. అందుకే ఆయన తన దృష్టిని హిందూ వితంతువులకు, అనాధలకు శిక్షణ ఇవ్వటంమీద మళ్ళించారు. తాను చేపట్టవలసిన సేవాకార్యక్రమాలకోసం అవసరమైన ధనం కోసం నివేదిత ఇంగ్లండు, అమెరికాలలో విస్తృతంగా రెండుసార్లు పర్యటించారు. అనేక విమర్శల మధ్య హిందూధర్మ ఔన్నత్యం గురించి అక్కడ ప్రచారం చేశారు. తిరిగి నివేదిత భారతదేశం వచ్చారు.

    1901 ఫిబ్రవరి నెలలో సరస్వతీమాత పూజరోజున పాఠశాల పునః ప్రారంభించారు. ఒక ఉపాధ్యాయురాలుగా పాఠశాలను నడపటంలో ఆమె చేసిన నూతన ప్రయోగాలు, బోధనల తీరు, విద్యార్థినులలో ఉన్న శక్తియుక్తుల గుర్తింపు, ఆ విద్యార్థినులకు కుట్టుపనులు, అనేక కళలను నేర్పటం ఆమెచేశారు. ప్రతి విద్యార్థిని గురించి, ఆమె కుటుంబ పరిస్థితులు, ఆమె సమర్థతలు, చదువు ఇలాంటి విషయాలపై ఒక పాతిక పంక్తులు ఆమె నోటుపుస్తకంలో కనిపిస్తాయి. ప్రతి విద్యార్థిని గురించి నివేదిత వ్యక్తిగత శ్రద్ద తీసుకునేవారు. బాల వితంతువులమీద నివేదితకు ప్రత్యేకమయిన ఆప్యాయత ఉండేది. ఎందుకంటే వారి ఆహారం విషయంలో చాలా కఠినమైన నియమాలు ఉండేవి. ఏకాదశి రోజున వీరందరూ తప్పనిసరిగా ఉపవాసం చేయాలన్న విషయం తెలిసిన నివేదిత హృదయం కరిగిపోయింది.

     ప్రపుల్లముఖి అనే విద్యార్థిని బాల వితంతువు. ఆ అమ్మాయి చురుకైనది, తెలివికలది, పాఠశాలకు దగ్గరలో ఉండేది. ప్రతి ఏకాదశి రోజున నివేదిత ఆ బాలిక కోసం మిఠాయిలు, పండ్లు పంపించేవారు. ఒక ఏకాదశి రోజున నివేదిత ఆ రోజంతా ఎంతో హడావిడిగా ఉండి పాఠశాల పనులు అయిన వెంటనే డా॥ జగదీష్ చంద్రబోస్ గారి ఇంటికి వెళ్ళారు. అక్కడ ఉండగా, నివేదితకు ఆరోజు ఏకాదశి అని హఠాత్తుగా జ్ఞప్తికి వచ్చింది. ఆ రోజు ప్రపల్లముఖికి తాను ఏమీ వంపలేదని గుర్తుకువచ్చింది. ఇక నివేదిత అక్కడ ఒక్కనిమిషం కూడా ఉండలేకపోయారు. వెంటనే తన ఇంటికి వెళ్ళి ప్రపుల్లముఖి కోసం కబురు చేశారు. ఆ అమ్మాయిని ప్రేమగా దగ్గరకు తీసుకుని ఎన్నోసార్లు క్షమాపణ కోరుతూ, “అమ్మాయీ నేను పూర్తిగా మర్చిపోయాను. ఎంత అన్యాయం చేశాను? నీకు ఈరోజు తినడానికి ఏమీ ఇవ్వకుండా, నేను మాత్రం తిన్నాను. ఎంత ఆలోచన లేకుండా పనిచేస్తున్నానో ” అంటూ నివేదిత బాధపడ్డారు. గిరిబాల మరొక 20 ఏళ్ళ వితంతువు, ఒక బిడ్డకు కూడా తల్లి. మహామాయ అనే మరొక బాలికకు క్షయవ్యాధి. ఇలాంటి అనేకమంది బాలికల ఇళ్ళకు వెళ్ళి ఆ ఇంటిలోని పెద్దలకు నచ్చచెప్పి వారందరిని పాఠశాలలకు వచ్చేట్టు చేసిన నివేదిత, స్వీకరించిన సవాళ్ళు ఇదొక పెద్ద చరిత్ర.

1906లో కాంగ్రెస్ వారు ఏర్పాటుచేసిన స్వదేశీ వస్తుప్రదర్శనలో, నివేదిత తన పాఠశాల విద్యార్థులు చేసిన చేతిపనుల వస్తువులను ప్రదర్శనకు ఉంచారు. పాఠశాలలో నూలు వడకటాన్ని ప్రవేశపెట్టి ఆ పనిని నేర్పటానికి ఒక వృద్ధురాలిని నియమించారు. ప్రభుత్వం వందేమాతర గీతాన్ని ఆలపించరాదని నిషేధించిన కాలంలో, నివేదిత తన పాఠశాల దైనందిత ప్రార్ధనా గీతాలలో దాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. తెరచాటు వీడి బయటకు రాని పెద్దింటి వివాహిత స్త్రీలు వారి ఇండ్లను వదిలి ఒక యురోపియన్ ఇంట పాఠాలు నేర్చుకోవడానికి వెళ్ళడాన్ని ఎవరైనా ఊహించగలరా? సోదరి నివేదిత ఆ పనిని నిజంచేసి చూపారు.

   పాఠశాల నిర్వహణకోసం నిధులు ఇచ్చేవారు భారతదేశంలో ఆనాడు లేరు. కనుక సోదరి నివేదిత పాఠశాల ప్రారంభించిన తరువాత రెండుసార్లు విదేశాలలో విస్తృతంగా పర్యటించారు. పర్యటనల ద్వారా పాఠశాలకు అవసరమైన నిధుల సేకరణ ఒకపని కాగా, విదేశాలలో శ్రీ రామకృష్ణ వివేకానందుల – జీవన సందేశాన్ని, హిందూధర్మ ప్రచారాన్ని చేయడం రెండవపని. ఆ సమయంలో కూడా పాఠశాలను ‘క్రిస్టియన్,’ ‘సోదరి సుధీరా ‘వంటి మహిళలు పాఠశాలను నిర్వహించారు. నివేదిత మరణించిన తరువాత 1918లో ఆ పాఠశాలను శ్రీ రామకృష్ణ మిషన్ తో అనుసంధానించి దానికి శ్రీ రామకృష్ణ మిషన్, “సోదరి నివేదిత బాలికా పాఠశాలగా” నామకరణం చేశారు. 1963లో ఆగష్టు 9న, ఈ పాఠశాలను రామకృష్ణ మఠానికి సమాంతరంగా శ్రీ శారదమఠ సన్యాసినులచేత నడపబడుతున్న రామకృష్ణ – శారదా మిషన్ కు ఇచ్చారు. అప్పటినుండీ  దానికి రామకృష్ణ శారదామిషన్, సోదరి నివేదిత బాలికా పాఠశాలగా” పేరు పెట్టారు.

     రామకృష్ణ మిషన్ తో పాటే మహిళలకు విడిగా ఒక మహిళల మఠం ప్రారంభించాలని స్వామిజీ కోరిక. సోదరి సుధీర ఒక బాలికల గృహాన్ని ప్రారంభించి దానికి ‘మాతృమందిర్’ అని పేరు పెట్టారు. ఆ తరువాత దాని పేరును ‘శారదా మందిరంగా’ మార్చారు. ఈ పేరుతోనే ఈనాటికీ బాలికల వసతిగృహం నిర్వహించబడుతోంది. 1954లో శ్రీ రామకృష్ణ మఠంవలే మహిళలకు శ్రీ శారదామఠం ప్రారంభించబడింది.

పేదప్రజల సేవలో….

ఒకరోజు రాత్రి నివేదిత భోజనానికి కూర్చోబోతున్న సమయంలో తన ఇంటికి ఎదురుగా ఉన్న గుడిసెలోనించి పేదవారి ఆర్తనాదాలు వినిపించాయి. ఆమె అక్కడకు వెళ్ళింది. ఒక తల్లి ఒడిలో ఒక బాలిక చావుబతుకుల్లో ఉన్నది. ఒక గంటసేపు కాళీమాత నామాన్ని శ్రీ రామకృష్ణ నామాన్ని పాడుతూ నివేదిత ఆక్కడే ఉన్నది. కొద్దిసేపటికి ఆ బాలిక మరణించింది, “బాధపడకు తల్లీ! నీ బిడ్డ ఇప్పుడు కాళీమాత సన్నిధికి చేరింది” అని ఆ తల్లిని నివేదిత ఓదార్చింది. అన్నీ మరచి ఆ తల్లి, నివేదిత ఒకరిచేతిలో ఒకరు ఒదిగిపోయారు. ఇలా నివేదిత పేదరికంలో మగ్గుతున్న హిందూ మహిళలను అనేక సందర్భాలలో అనేక రకాలుగా సేవించింది. భారతీయ పేద ప్రజలలో ఒకతెగా కలిసిపోయింది.

    1899లో మార్చి నెలలో కలకత్తాలో ప్లేగువ్యాధి విస్తరించింది. నివేదిత స్వయంగా అక్కడి మురికివాడలను శుభ్రపరచ సాగింది. అది చూసి స్థానిక యువకులు సిగ్గుపడి, వారూ వీధులను శుభ్రపరచసాగారు. ఆ క్లిష్ట పరిస్థితిలో ప్లేగువ్యాధి బారిన పడిన రోగులకు ప్రాణాలకు తెగించి సేవచేశారు.  నివేదిత చేసిన సేవలకు ప్రత్యక్ష సాక్షి అయిన డా॥ రాధా గోవిందకర్ ఈ విధంగా వ్రాశారు. “ఒకరోజు భాగ్ బజార్లోని మురికి వాడలలోకి నేను వెళ్ళాను. ఆ సమయంలో నివేదిత మురికివాడలోని ఎండవానలకు దెబ్బతిన్న గుడిసెలో తడిగాఉన్న నేలమీద చిన్న పాపను ఒడిలో పెట్టుకుని కూర్చుని ఉన్నది. రాత్రిపగలు తేడా లేకుండా ఆ పాపకు సేవచేసింది. గుడిసెను శుద్ధిచేయటానికి గోడకు నిచ్చెన వేసుకుని ఆ గోడకు సున్నం కొట్టింది. ఆ తరువాత రెండు రోజులకు ఆ పాప సోదరి నివేదిత ఒడిలోనే కన్నుమూసింది.” ఇలాంటి సంఘటనలు సోదరి నివేదిత జీవితంలో ఎన్నో ఎన్నో…

   1906లో తూర్పుబెంగాల్ లో కఱవు, వఱదలు వచ్చాయి ఆ సందర్భంగా మోకాటిలోతు నీటిలో నడుస్తూ గ్రామ గ్రామాలు తిరుగుతూ వఱద సహాయక కార్యక్రమాలు చేపట్టారు. నిరాశా నిసృహలతో ఉన్న ఎంతో మంది స్త్రీలకు నివేదిత చూపించిన ప్రేమ ఓదార్పునిచ్చింది. వారందరికీ ఆమె సొంత సోదరిలా కనిపించారు. ఆమె ఒక గ్రామం నుండి మరొక గ్రామానికి వెళ్ళే సమయంలో ఆ గ్రామంలోని స్త్రీలందరూ ఆ ఊరి చివరికి వచ్చి, ఆమెకు వీడ్కోలు ఇవ్వటానికి పడవవద్దకు చేరేవారు. ఆమె ఎక్కిన పడవ తీరాన్ని దాటగానే నివేదిత వెనక్కి తిరిగి చూసినప్పుడు వారందరూ వారి వారి చేతులను పైకెత్తి ప్రార్ధిస్తూ నిలబడి ఉండేవారు. తాముగా ఎన్నో కష్టాలలో ఉన్నప్పటికీ, ఎన్నో అవసరాలలో ఉన్నప్పటికీ మంచి దుస్తులు ధరించి, అన్ని సౌకర్యాలు కలిగిన తనకు ఆశీర్వాదాలు అందజేసే ఆ పేద స్త్రీల గొప్పతనానికి నివేదిత ఆశ్చర్య పడకుండా ఉండలేకపోయారు.

నివేదితకు అండగా…..

ఇతరులు వండిన భోజనం తినడాన్ని గురించి, ఇతరులతో భోజనం చేయటం గురించి హిందువులలో ఉన్న అంటరానితనం గురించి స్వామీజీ తరచుగా విమర్శించేవారు. స్వామీజీ తరచుగా నివేదితను తనతో భోజనం చేయమని ఆహ్వానించేవారు. తన సోదర శిష్యులను, ఇతర స్నేహితులను కూడా తనతో భోజనం చేయమని చెప్పేవారు. కొన్నిసార్లు ఇతర శిష్యులతో కలిసి సోదరి నివేదిత ఇంటికి వెళ్ళి కొన్ని వంటకాలు అడిగి మరీ చేయించుకు తినేవారు. ఆమె చేతి వంటను తానుతింటూ ఇతరులకు పెట్టేవారు. ఇలా చేయటం ద్వారా వివేకానంద స్వామి, శారదామాత ఎంతో ముందుచూపుతో తనలాంటి విదేశీయురాలికి హిందూ సమాజంలో స్థానం కల్పించటానికే ఇలా చేస్తున్నారని నివేదిత తెలుసుకుంది.

    1902సం||, జులై4లో స్వామి వివేకానందుడు సమాధి పొందారు. ఆ తరువాత నివేదిత భారతదేశానికి బహుముఖంగా సేవలను అందించారు. దేశమంతా విస్తృతంగా తిరిగి భారత స్వాతంత్ర ఉద్యమానికి ప్రేరణను కలిగించారు. స్వదేశీ జ్వాలలను రగులుకొల్పారు. జగదీష్ చంద్రబోసు తన పరిశోధనా వ్యాసాలు వ్రాయటంలో అన్నివిధాలా అండగా నిలిచారు. ఆంగ్లేయుల దమనకాండను బహిరంగంగా విమర్శించారు. భారతీయ (స్వదేశీ) చిత్రకళకు పునాదులు వేశారు. ఒకటేమిటి ! అనేకరంగాలలో స్వదేశీ ఉద్యమాన్ని కదిలించారు.

రవీంద్రనాధ ఠాగూర్

      నివేదిత ఎంతో మంచి వక్త. లోతయిన అధ్యయనం ఆమె ప్రత్యేకత, భారతీయ ఆత్మను ఆమె దర్శించింది. అనేక పుస్తకాలను రచించింది. సోదరి నివేదితను చూడడానికి, ఆమెతో మాట్లాడడానికి, ఆమె చేస్తున్న సేవను దర్శించటానికి ఆనాటి దేశనాయకులు బిపిన్ చంద్రపాల్, సురేంద్రనాధ బెనర్జీ, రవీంద్రనాధ ఠాగూర్, గాంధీజీ, జగదీష్ చంద్రబోస్, అరవిందుడు, సుబ్రహ్మణ్యభారతి ఇలా ఒకరేమిటి ఎందరో ఎందరో కలిశారు. విదేశీయులయిన వైశ్రాయి భార్య లేడి మింటో, ఎస్.కె. రాడ్ క్లిఫ్ (సంపాదకులు, ది స్టేట్స్మన్ పత్రిక), రామ్ సే మెకోనాల్డ్ (తరువాత కాలంలో బ్రిటీషుప్రధాని) ఇలా ఎందరో నివేదితను కలిశారు. సుభాష్ చంద్రబోస్ లాంటి వారు పరోక్షంగా ఆమెనుండి ప్రేరణ పొందారు.

1911, అక్టోబరు 7న డార్జిలింగ్ పట్నంలోని ఆమె సమాధి 

1911, అక్టోబరు 7న డార్జిలింగ్ పట్నంలో ఆమె తనువు చాలించారు. ఆ సమాధిమీద శిలాఫలకంలో ఇలాఉంది. “తన జీవిత సర్వస్వాన్ని భారత దేశానికి ధారపోసిన శ్రీ రామకృష్ణ, వివేకానందుల నివేదిత ఇక్కడ విశ్రాంతి తీసుకుంటున్నది.” నిజానికి స్త్రీలను విద్యావంతులుగా చేయటమంటే స్త్రీలలో విశాల భావాలను కలిగించటం, ‘కుటుంబం’ అనే పరిధిని దాటి ఆలోచించేట్లు చూడటం. – సోదరి నివేదిత

     ఆమె నిజానికి మన దేశ ప్రజలకు తల్లి. ఈ విధంగా, మాతృత్వం తన కుటుంబ పరిధిని దాటి, దేశం మొత్తాన్ని వ్యాపించడాన్ని ఇంతకు మునుపెన్నడూ చూడలేదు.

• ఆమె, ‘నా ప్రజలు’ అన్న మాటలను పలికినప్పుడు, ఆ గొంతులో వినిపించిన స్వచ్ఛమైన, ప్రేమజనితమైన, వాత్సల్య పూర్వకమైన భావం, మనలో మరెవరి నోటా వినిపించ లేదు. – విశ్వకవి రవీంద్రనాథ్ టాగోర్

సేకరణ : K. శ్యాంప్రసాద్, సామాజిక సమరసత జాతీయ కన్వీనర్.

_విశ్వ సంవాద కేంద్రము

నిస్వార్థ సేవకు నిజమైన రూపం: సోదరి నివేదిత - Sister Niveditha - A true form of selfless service

వివేకానందుని స్ఫూర్తితో నివేదిత

స్వామి వివేకానందుని స్ఫూర్తితో మనదేశంలో అడుగుపెట్టి వ్యక్తి, జాతి నిర్మాణానికి జీవితాన్ని నివేదించి భారతీయుల మనసులలో ‘సోదరి’గా చిరస్థానం సంపాదించిన స్ఫూర్తిప్రదాత సిస్టర్ నివేదిత. మహిళలకు విద్య ద్వారానే సాధికారత సాధ్యమవుతుందని నమ్మి, ప్రచారం చేసి, దానిని సాకారం చేసిన మహనీయురాలు ఆమె. 1867 అక్టోబర్ 28న ఐర్లండులో మార్గరెట్ నోబుల్ జన్మించింది. పదిహేడేళ్ల వయసులో ఉపాధ్యాయ వృత్తిలో చేరింది. అనతికాలంలోనే విద్యావేత్తగా ఎదిగి జార్జ్‌బెర్నార్డ్ షా వంటి ప్రముఖులుండే సాహిత్య మండలిలో సభ్యురాలైంది. జర్నలిస్టుగా పేరుప్రఖ్యాతలు సాధించి చర్చి ద్వారా ధార్మిక కార్యక్రమాలలోనూ పాల్గొనేది. అయినా ఆమెకు జీవితంలో ఏదో లోటు ఉన్నట్లు అనిపించేది. ఆ తరువాత స్వామి వివేకానందను కలుసుకున్న తరువాత ఆ వెలితి తొలగిపోయింది.

    స్వామి వివేకానందుని వ్యక్తిత్వంతో ప్రభావితురాలైన ఆమె ఆయనను గురువుగా భావించింది. ఆయన ప్రేరణ వల్లే భారత్‌కు సేవే చేయాలన్న తపన పెరిగిందని ఆమె స్వయంగా రాసుకున్నారు. తన దేశాన్ని, వృత్తిని, బంధువర్గాన్ని మిత్రులను వదులుకుని 1898 జనవరి 28న ఆమె భరతగడ్డపై కాలుమోపారు. కలకత్తా నౌకాశ్రయంలో ఆమె అడుగుపెట్టినపుడు వివేకానందుడు స్వయంగా వెళ్లి ఆమెకు స్వాగతం పలికారు. అంతేకాదు, మరణానికి రెండు రోజుల ముందు ఆమెను తన నివాసానికి ఆహ్వానించి తానే ఆమెకు భోజనం వడ్డించి, భోజనానంతరం చేతులు కడుక్కోవడానికి నీళ్లు పోసి, తుడుచుకోవడానికి తువ్వాలు అందించారు. భారతదేశంలో ఆమె చేయబోయే వ్యక్తి నిర్మాణ కార్యంపై ఆయన విశ్వాసానికి అవి సంకేతాలు. అదే ఏడాది మార్చి 25న ఆమె జీవితాన్ని భగవంతునికి నివేదిస్తున్నట్లు భావించి ఆమె పేరును ‘నివేదిత’గా మార్చారు.
భారత్‌కు మేలు జరిగితే ప్రపంచానికి మేలు జరుగుతుందన్నది వివేకానందుని మాట. ఆ బోధనతోనే నివేదిత భరతమాత సేవకే జీవితాన్ని అంకితం చేసింది. విద్యతోనే మూఢ నమ్మకాలు దూరం అవుతాయని, సాధికారత సాధ్యమవుతుందని ఆమె విశ్వసించింది. అప్పట్లో బాలికలు విద్యాభ్యాసం చేయడం కష్టం. అయినా చైతన్యం తీసుకువచ్చి, ఇంటింటికి వెళ్లి బాలికలను పోగుచేసి పాఠశాలను ప్రారంభించింది. అయితే నిర్వహణ, బోధకులకు జీతభత్యాలు ఇవ్వడం కష్టమైంది. ప్రభుత్వ సహాయాన్ని వద్దనుకున్నారు. జాతీయవిద్య అభివృద్ధికి విదేశీ ప్రభుత్వ సహాయం మంచిదికాదన్నది ఆమె భావన. స్వయంగా వీలునామాలో ఆమె ఆ విషయాన్ని పేర్కొన్నారు కూడా. కష్టనష్టాలను భరించి బాలికలను విద్యావంతులను చేస్తూ క్రమశిక్షణ, సంస్కారం నేర్పుతూ చారిత్రక, పుణ్య క్షేత్రాలకు తీసుకువెళుతుండేవారు. ఇప్పుడు ప్రచారం, నినాదాలు, పథకాలకే మహిళలకు విద్య పరిమితమవుతున్నది. ఆమె దశాబ్దాల క్రితమే స్ర్తివిద్యకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు.

కలకత్తాలో ప్లేగు వ్యాధి చుట్టిముట్టినప్పుడు రోగులను కాపాడవలసిన వైద్యులు ఊరు వదలిపారిపోయే పరిస్థితుల్లో ఆమె ప్రజలను అంటిపెట్టుకుని ఉండిపోయారు. పరిసరాలను స్వయంగా శుభ్రం చేశారు. రోగులను ఒడిలోకి తీసుకుని ఓదార్చారు. ఆమె నిరుపమాన సేవలను చూసిన అప్పటి ప్లేగు నివారణ కమిటీ చైర్మన్ మిస్టర్ బ్రెత్ నివేదిత అకుంఠిత దీక్షను చూసి ఆశ్చర్యపోయారు. రోగులను ఆదుకునేందుకు భోజనం ఖర్చు తగ్గించుకున్న నివేదిత రోజుకు గ్లాసుడు పాలతోనే గడిపారని ప్రత్యక్ష సాక్షి డాక్టర్ రాధా గోవింకర్ పేర్కొన్నారు. 

     1906లో తూర్పు బెంగాల్‌లో కరవు విలయతాండవం చేసినప్పుడు, భారీ వరదలు వచ్చినప్పుడు ప్రజలు సర్వస్వం కోల్పోయారు. కుంగుబాటుకు గురయ్యారు. విపత్తుల వేళ ఆమె తాటాకుతో చేసిన పడవలపై ఇల్లిల్లు తిరుగుతూ వారిని ఓదార్చారు. వారి సేవలో గడిపారు. స్ర్తివిద్య, సేవా కార్యక్రమాలలో ఆమె తలమునకలై ఉన్నా సగటు భారతీయునిలో ఆత్మవిశ్వాసం సడలిపోకుండా ప్రజల వెన్నంటి ఉన్నారు. ప్రఖ్యాత శాస్తవ్రేత్త జగదీశ్ చంద్రబోస్ ఆవిష్కరించిన పరిశోధనలను బ్రిటన్‌లో అవమానపరుస్తున్నప్పుడు ఆయనకు మద్దతుగా నివేదిత నిలిచారు. ఆయన పరిశోధనా పత్రాలు, వ్యాసాలు ముద్రించకుండా అడ్డుపడుతున్న వారిని ఢీకొన్నారు. 1902 నుంచి 1907 వరకు ఆయన రాసిన వ్యాసాలను సరిచేస్తూ, కొత్త రచనలకు తోడ్పడుతూ వాటిని ప్రచురించేందుకు ఆర్థిక సహాయం చేస్తూ దేశీయ పరిశోధనలను ప్రోత్సహించేందుకు కలకత్తాలో ఒక పరిశోధనా కేంద్రాన్ని ఏర్పాటు చేయాలని బోస్‌ను ఉత్సాహపరిచారు. 1917నాటికి ఆ లక్ష్యం నెరవేరినా అప్పటికి ఆమె లేకపోవడం బోస్‌ను కుంగదీసింది. జె.సి.బోస్‌కు ఇంగ్లండ్‌లో అవమానం జరగడం, భారతీయ విశ్వవిద్యాలయం ఏర్పాటు చేయాలని జమ్‌షెడ్జీ టాటా, కాశీలో హిందు కళాశాలను ఏర్పాటు చేయాలని అనిబిసెంటు పెట్టుకున్న అర్జీలను బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం తిరస్కరించడం ఆమెను దిగ్భ్రాంతికి గురిచేశాయి.

భారతదేశానికి రాజకీయ స్వాతంత్య్రం ఎంత అవసరమో అప్పుడు ఆమె గుర్తించారు. వివేకానందుడి సోదరుడు, యుగాంతర పత్రిక ఉపసంపాదకుడు భూపేంద్రనాథ్, బారిష్ ఘోష్ వంటి విప్లవ సంస్థల సమావేశాలకు వెళ్లేవారు. దీంతో ఆమెపై బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం నిఘాపెట్టింది. ఆమె స్వల్పకాలమే జీవించారు. కానీ భారతజాతికి ఆమె ఇచ్చిన ప్రేరణ అనంతం. ఆమెను దేశ ప్రజలకు మాతృమూర్తి అని రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ అంటే భారతీయులకు ఆమె నిస్వార్థ సేవ చేసిన మహనీయురాలని గోపాలకృష్ణ గోఖలే కీర్తించారు. ఇక తమిళ కవి సుబ్రహ్మణ్య భారతి ఆమెను తన ఆధ్యాత్మిక గురువుగా కొనియాడారు. ఆమె సేవలు ఆమెను ‘సోదరి’గా భారతీయులు భావించారు. 1911 అక్టోబర్ 13న ఆమె పరమపదించారు. అయినా ఇప్పటికీ ప్రజలు ‘సిస్టర్ నివేదిత’ను స్మరిస్తూనే ఉన్నారు.

వినండి: Real and True Social Worker Sister Nivedita సేవ చేయడం అంటే మత మార్పిళ్లు చేయడం కాదని నిరూపించిన… అసలు సిసలు క్రిస్టియన్ సిస్టర్ నివేదిత(అసలు పేరు మార్గరెట్ ఎలిజబెత్ నోబెల్) భారత దేశాన్ని మాతృభూమిగా భావించిన విదేశీయురాలు.. దేశానికి, ధర్మానికి ఎంతో సేవ చేసిన సోదరి నివేదిత. భారత్-టుడే సౌజన్యంతో....

-శ్రీరామ్

సోదరి నివేదిత - Sister Niveditha

 డా. నివేదితా రఘునాథ్ భిడే

నిజంగా శివుడిని అర్చించాలంటే మనం శివుడు కావాలి – శివో భూత్వా శివం యజేత్. అలాగే ఈ భరత భూమిని ఆరాధించేందుకు సోదరి నివేదిత తానే భారతమాత అయింది. భారతిని సంపూర్ణంగా అర్ధంచేసుకుంది.

 స్వామి వివేకానంద పాశ్చాత్య దేశాలకు వెళ్లినప్పుడు అక్కడ ఆయనకు తెలిసినవారు, స్నేహితులు ఎవరు లేరు. చేతిలో తగినంత డబ్బు కూడా లేదు. ఇక ఆయన ఎవరో కూడా అక్కడివారికి తెలియదు. హిందూధర్మ జ్ఞానం, అనుభవం మాత్రమే ఆయనకు ఉన్నాయి. 1893లో చికాగో సర్వమత సమ్మేళనంలో హిందూ ధర్మాన్ని గురించి చేసిన ఉపన్యాసం తరువాత ఆయకు గుర్తింపువచ్చింది. అనేకమంది శిష్యులు, అనుచరులు ఏర్పడ్డారు. ఆ తరువాత ఆయన భారత్ కు విశ్వవిఖ్యాతి పొందిన స్వామి గా తిరిగివచ్చారు. ఆయనతో పాటు అనేకమంది విదేశీ శిష్యులు కూడా వచ్చారు. ఈ విదేశీ అనుచరులు, పేరుప్రతిష్టలు భారతీయులపై మానసికమైన ఎంతో ప్రభావాన్ని చూపాయి. హిందూ ధర్మపు ఔన్నత్యాన్ని, గొప్పదనాన్ని వాళ్ళు తిరిగి గుర్తించడమేకాక వారిలో స్వాభిమానం కలిగింది. ఇలా స్వామి వివేకానంద హిందూ ధర్మపు గొప్పదనం తెలియజేస్తూ విదేశాలలో సాగించిన జైత్రయాత్రల సారాంశమే సోదరి నివేదిత.

     భారత దేశాన్ని పూర్తిగా దోచుకుని, అన్ని రకాలుగా పతనావస్థకు తెచ్చిన జాతిలోనే మార్గరేట్ నోబుల్ (నివేదిత పూర్వాశ్రమంలో పేరు) జన్మించింది. కానీ నివేదితగా ఆమె ఈ దేశాన్ని మనలాగానే  ప్రేమించింది, ఇక్కడ ప్రజలకు సేవ చేసింది, ఇక్కడి ఉన్నతమైన అధ్యాత్మిక సంప్రదాయాన్ని అనుసరించింది. భారతీయ జీవనంలో సర్వత్ర ఆమె సౌందర్యాన్ని దర్శించింది.

ఒక బ్రిటిష్ మహిళ భారతీయ జీవనపు సౌందర్యాన్ని, ప్రత్యేకతను ఎలా చూడగలిగింది? అందుకు ఆమె తనను తాను ఎంతో మార్చుకోవలసి వచ్చింది. వేదాంత సత్యం, సర్వత్ర నిండిఉన్న పరమాత్మను గురించి  తెలుసుకున్న తరువాత భారత్ కు రావాలని, అక్కడ ప్రజలకు సేవ చేయాలని ఆమె నిశ్చయించుకుంది. సన్యాస దీక్ష తీసుకుని `నివేదిత’(సమర్పింపబడినది)గా మారింది. పేరు మార్చుకున్నంత మాత్రాన అప్పటి వరకు మార్గరేట్ నోబుల్ గా ఏర్పరచుకున్న అభిప్రాయాలూ, భావాలు ఒక్కసారిగా మాయమైపోవు కదా. ఆమెకు ఉన్న ఈ అభిప్రాయాలూ, భావాలను స్వామి వివేకానంద తన మాటల్లో తీవ్రంగా ఖండించేవారు. కొత్త దేశంలో, ఇతరులెవరు తెలియని చోట స్వామీజీ మాత్రమే ఆమెకు పరిచయం ఉన్న వ్యక్తి. అలాంటి వ్యక్తి కూడా తన అభిప్రాయాలను తీవ్రంగా తప్పుపడుతుంటే ఆమెకు ఎలా ఉండి ఉంటుంది? అప్పుడు ఆమె ఎంతో తీవ్రమైన భావోద్వేగాలకు గురయ్యేది. అయినా  ఒక్కసారి కూడా తాను గురువుగా అంగీకరించిన స్వామి వివేకానంద పైన కానీ, తాను నమ్మిన తత్వం పైన కానీ నివేదితకు సందేహం రాలేదు. తిరిగి వెళ్లిపోదామనే ఆలోచన రాలేదు. “నేను ఎప్పటికైనా నా గురువు చెపుతున్నదానిని అర్ధం చేసుకోగలనా’’ అన్నదే ఆమె ఆలోచన.  లక్ష్యశుద్ది, అవిశ్రాంతమైన కృషి ఆమెను పూర్తిగా మార్చివేశాయి. ఆమె భారతీయ జీవనంలో కలిసిపోయింది. పూర్తి సమర్పణ భావంతో భారతిని సేవించింది. శివుడిని నిజంగా కొలవాలంటే మనం శివుడు కావాలి – శివో భూత్వా శివం యజేత్. అలాగే నివేదిత భరత మాతలో ఏకమైంది. భారత దేశాన్ని పూర్తిగా అర్ధం చేసుకుంది. ఎన్ని దోషాలున్న భారతీయులను ప్రేమించింది.

సిస్టర్ నివేదితో స్వామి వివేకానంద చిత్రం 

సంపూర్ణమైన మార్పు

భారతీయ ఆత్మ, తత్వాన్ని ఆకళింపుచేసుకునేందుకు నివేదిత తనను తాను మార్చుకున్న తీరు మెకాలే మానస పుత్రులైన భారతీయులకు పెద్ద పాఠం. బ్రిటిష్ వారసత్వం పట్ల ఎంతో గర్వాన్ని కలిగి ఉన్న ఒక మహిళ (భారత్ గురించి) తన దురభిప్రాయాలను, అపోహలను, పాశ్చాత్య ధోరణిని పూర్తిగా పక్కనపెట్టి భారతీయ సంస్కృతి, సమాజాన్ని అర్ధంచేసుకుని, భారత దేశపు భక్తురాలిగా, నిజమైన భారతీయురాలిగా మారగలిగిందంటే , అలా మనం ఎందుకు చేయలేము? మెకాలే మానసపుత్రులమైన మనం కూడా అలా మన అపోహలు, దురభిప్రాయాలను పూర్తిగా వదిలిపెట్టి నిజమైన భారతీయులుగా మారవచ్చును. భారతీయ తత్వాన్ని ఆమె అర్ధం చేసుకోగలిగినప్పుడు మనం మాత్రమే అందుకు అర్ధం చేసుకోలేము? ఎవరైనా తమ మాతృభూమికి సేవ చేయాలనుకుంటే తమను తాము మార్చుకోవాలి, భగవంతుని కృపను పొందాలి. సోదరి నివేదిత ఈ సమాజాన్ని సేవించాలనుకునేవారందరికి ఒక స్ఫూర్తి.

     సోదరి నివేదిత ఇక్కడి సమాజం, ప్రజలతో మమేకమయ్యింది. తాను అర్ధంచేసుకున్న, అనుభూతి చెందిన ఏకాత్మ భావన ఆమె జీవితం, చర్యలు, మాటలలో ప్రతిఫలించింది. నా దేశం, నా ప్రజలు అనే ఈ సమాజాన్ని సంబోధించింది. సాధారణంగా గ్రామీణ ప్రాంతాలు, గిరిజన ప్రాంతాలలో పనిచేసేందుకు వెళ్ళేవాళ్లు `ఈ సమాజం’, `ఇక్కడి ప్రజలు’ అనే మాటలు మాట్లాడుతుంటారు. వారిని `నాగరికులను చేయడానికి’, `అభివృద్ధి చేయడానికి’ అక్కడికి వెళ్ళమని చెపుతుంటారు. తమ అభిప్రాయాలూ, భావాలను సాధారణ జనంపై రుద్దెందుకు ప్రయత్నిస్తారు. తన విదేశీ శిష్యులు అలా వ్యవహరించకూడని స్వామి వివేకానంద అనుకున్నారు. భారత్ ఎలా ఉందో, ఎలాంటిదో అలాగే దానిని అంగీకరించగలగాలని, గౌరవించగలగాలని ఆయన భావించారు. భారత్ నుండి నేర్చుకోవాలని వాళ్ళకు చెప్పారు. వివేకానందుని ఈ సందేశాన్ని సోదరి నివేదిత ఎంతగా జీర్ణించుకున్నదంటే స్వతంత్ర్య సమరయోధుడు బిపిన్ చంద్ర పాల్ ఒకసారి “నివేదిత ఇక్కడకు బోధకురాలిగా రాలేదు, ఒక శిష్యురాలిగా, అన్వేషకురాలిగా వచ్చింది.  ఈ భారత దేశాన్ని మనం ప్రేమించినదానికంటే అధికంగా ఆమె ఇష్టపడింది’’ అని అన్నారు.

      వేదాంతాన్ని ఆకళింపుచేసుకున్న తరువాత సోదరి నివేదిత ఇలా రాయగలిగింది -“ప్రపంచంలో కనిపించే వివిధత్వం, దాని వెనుక ఉన్న ఏకత్వం ఒకే సత్యానికి చెందినవైతే అప్పుడు కేవలం వివిధ పూజా పద్దతులేకాదు, అన్ని రకాల పనులు, అన్ని సృజనాత్మక పద్దతులు కూడా సాక్షాత్కారానికి మార్గాలే. అప్పుడు ఇహము, పరము అనే తేడా ఏమి ఉండదు. పనిచేయడమే ప్రార్ధించడం అవుతుంది. త్యాగమే   విజయం అవుతుంది. అప్పుడు జీవితమే మతం.’’ ఇదీ స్వామి వివేకానంద ఆమెకు బోధించిన మార్గం. అందుకనే ఆయన గురించి ఇలా రాసింది -“ఈ తత్వమే స్వామి వివేకానందను అద్భుతమైన కర్మ ప్రబోధకుడిగా చేసింది. జ్ఞాన, భక్తి యోగాలను ఆయన బోధించారు. ఆయన ప్రకారం పని, అధ్యయనం, పొలం మొదలైన కర్మ క్షేత్రాలన్నీ భగవంతుని సాక్షాత్కారం పొందగలిగిన స్థానాలే. మానవ సేవకు, మాధవ సేవకు తేడా లేదు. నీతికి, ఆధ్యాత్మికతకు తేడా లేదు. ఈ మూల విశ్వాసం నుండే ఆయన చెప్పిన సకల విషయాలు వచ్చాయి.’’ ‘’కళలు, విజ్ఞాన శాస్త్రం, మతం ఒకే పరమ సత్యపు మూడు విభిన్న వ్యక్తీకరణలు. కానీ దీనిని అర్ధం చేసుకోవాలంటే మనకు అద్వైత సిద్దాంతం తెలియాలి.’’ నివేదితకు వేదాంతం అంటే ప్రత్యక్ష కార్య పద్దతి. అందుకనే ఆమె ఆధ్యాత్మికత వివిధ రంగాల్లో ఆమె నిర్వహించిన కార్యాల ద్వారా వ్యక్తమయింది.

     స్వామి వివేకానందలోని జాజ్వల్యమానమైన ఆదర్శం సోదరి నివేదితకు లభించింది. భారత దేశం పట్ల ఆమెకు గల ప్రేమాభిమానాలు ఎంత తీవ్రమైనవంటే యోగి అరవిందులు ఆమెను అగ్నిశిఖ అని అభివర్ణించారు. జాతీయ జీవనంలో ఆ అగ్ని స్పృశించని రంగం లేదు. భారత దేశపు అభ్యున్నతి, భారతీయ ఆత్మను జాగృతం చేయడం అనే రెండు లక్ష్యాలతోనే ఆమె పనిచేసింది.

నూతన విద్యా దృక్పధం

“విద్యారంగంలో పనిచేసే వారంతా స్వామి వివేకానందుని లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్రయత్నించాలి’’ అని నివేదిత కోరుకుంది. అది ఎలా జరుగుతుందో ఆమె ఇలా వివరించింది -“పిల్లవాడికి మంచి చేయడంతో పాటు జన – దేశ – ధర్మాలకు మేలు చేసేదిగా ఉండాలని విద్యావేత్తలు గ్రహించాలి. ఈ ప్రధాన అంశం ఆధారంగా రూపొందిందిన విద్య, శిక్షణలో ఎలాంటి స్వార్ధభావన, బలహీనతకు ఆస్కారం ఉండదు. భారత దేశంలో విద్యను జాతీయం చేయడమేకాదు, జాతి నిర్మాణ కారకమైనదిగా తీర్చిదిద్దాల్సిఉంది. 

     మన పిల్లల మనసుల్లో జాతి, దేశం అనే భావాలను నింపాలి. వాళ్ళ ఆలోచన కుటుంబ పరిధిని దాటి విస్తరించాలి. భారత దేశం కోసం త్యాగాలు చేయగలగాలి. భక్తిపూర్వకంగా ఈ దేశాన్ని కొలవగలగాలి. ఈ దేశాన్ని అధ్యయనం చేయాలి. ఈ దేశమే లక్ష్యం కావాలి. భారతి కోసమే భారతం. ఇదే వారి ఊపిరి కావాలి.

    … మహాపురుషులు పుడతారన్నది తప్పు. అలాంటివాళ్లు పుట్టరు. తయారవుతారు. ఒక గొప్ప ఆలోచన నుండి రూపొందుతారు. సర్వమానవాళిలో హృదయాంతరాళాల్లో  నిండిఉన్నది త్యాగభావనే. దీనిని మించిన లోతైన భావన ఏది లేదు. ఈ విషయాన్ని గుర్తిద్దాం …దీనినే దేశం పట్ల ప్రేమగా మలుద్దాం…ఈ విశ్వం పదార్ధంతో ఏర్పడినది కాదు. మేధస్సువల్ల ఏర్పడినది. 700 మిలియన్ ప్రజల తీవ్రమైన ఆకాంక్షను అడ్డుకోగలిగిన శక్తి ఈ ప్రపంచంలో దేనికైనా ఉందా… అంతా తీవ్రమైన ఆకాంక్షను కలిగించడం ఎలా..అందుకు జాతీయ విద్యావిధానమే మార్గం. మన మహాపురుషుల జీవితాలు మనకు ఆదర్శం కావాలి. అవే మన ఆలోచన కావాలి. భారత దేశ చరిత్ర చుట్టూనే మిగిలిన చరిత్రలు తిరగాలి. ‘’ ఈ ఆలోచనలు, ఆదర్శాల ఆధారంగానే సోదరి నివేదిత ఆడపిల్లలకోసం పాఠశాల నిర్వహించింది. అందుకనే ఆ తరువాత రవీంద్రనాథ్ ఠాగోర్ శాంతినికేతన్ ప్రారంభించినప్పుడు అక్కడ ఉపాద్యాయురాళ్లుగా పనిచేసినవారు ఎక్కువగా సోదరి నివేదిత పాఠశాల పూర్వ విద్యార్ధులే కావడంలో ఆశ్చర్యం ఏమి లేదు.

భారతీయ మహిళ

భారతీయ మహిళ గుణగణాలు సోదరి నివేదితను ముగ్ధురాలిని చేశాయి. కలకత్తా వీధుల్లో తిరుగుతూ, పనిచేస్తున్నప్పుడు ఆమెకు ఎన్నో విషయాలు తెలిసాయి. వాటి గురించి ఆమె ఇలా అంటారు -“భారతీయ మహిళకు లభిస్తున్న శిక్షణ ఎలాంటిది? ఎంత ప్రత్యేకమైనది? ప్రపంచంలో ఎక్కడ ఇలాంటి పద్దతి కనిపించదు. భారతీయ జీవనపు గొప్పదనం ఎందులోనైనా ఉన్నదంటే అది ప్రధానంగా సామాజిక వ్యవస్థలో మహిళలకు ఇచ్చిన గొప్ప స్థానంలో ఉంది. 

     భారతీయ మహిళలు అజ్ఞానులు, అణచివేయబడినవారని కొందరు అంటూ ఉంటారు. అలాంటివారందరికి ఒకటే సమాధానం – భారతీయ మహిళ ఎప్పుడు అణచివేతకు గురికాలేదు. మహిళలపై జరుగుతున్న అత్యాచారాలు, ఘోరాలు ఇక్కడ కంటే మిగతా దేశాలలో చాలా తీవ్రంగా, పెద్ద సంఖ్యలో ఉన్నాయి. ఇక మహిళలకు ఇక్కడ లభిస్తున్న సామాజిక గుర్తింపు, సంతోషం, వారి ఉన్నతమైన వ్యక్తిత్వం భారతీయ జీవనపు అత్యంత విలువైన అంశాలు. ఇక ఇక్కడ మహిళలు అజ్ఞానులనే వాదన మరింత అర్ధరహితమైనది. ఆధునికుల దృష్టిలో వాళ్ళు అజ్ఞానులు కావచ్చును. ఎందుకంటే వారిలో కొద్దిమందే రాయగలరు, చదవగలరు. అంతమాత్రాన వారిని నిరక్షరకుక్షులు, అజ్ఞానులు అనగలమా? నిజంగానే వాళ్ళు అలాంటివారైతే మన తల్లులు, బామ్మలు తమ పిల్లలకు చెప్పే రామాయణ భారతాలు, పురాణ కధలు సాహిత్యం కాదా? కేవలం యూరోపియన్ నవలలు, స్ట్రాండ్ పత్రిక మాత్రమే సాహిత్యమా? అలాగని ఎవరైనా అనగలరా? వ్రాయగలగడమే సంస్కృతి కాదు. అది సంస్కృతిలో ఒక భాగం మాత్రమే. ఈ `అక్షరాస్యత’ యుగం ప్రారంభం కావడానికి చాలాకాలం ముందే గొప్ప సాహిత్యం వచ్చింది. భారతీయ జీవనంలో మహిళల పాత్ర గురించి తెలిసిన ఎవరైనా వారికి ఇళ్ళలో లభించే విద్య, గౌరవం, వారి సున్నితత్వం, శుభ్రత, పొదుపరితనం, మత శిక్షణ, సాంస్కృతిక సంస్కారాలు తప్పక గుర్తిస్తారు. ఆ మహిళలు ఒక్క ముక్క చదవలేకపోయిన, రాయలేకపోయినా వారిపై అజ్ఞానులు, అవిద్యావతులు అని విమర్శలు చేస్తున్న వారికంటే చాలా విద్యావంతులే. ‘’

జాతి పునర్ నిర్మాణానికి మార్గదర్శి

సోదరి నివేదిత రచనల్లో భారతీయ వివేకం, సంప్రదాయం కనిపిస్తాయి. భారత్ పట్ల ప్రగాఢమైన ప్రేమ, గౌరవం కనిపిస్తాయి. అలాగే ఆ రచనలు ఆమె చురుకైన బుద్ధికి, భాష నైపుణ్యానికి తార్కాణంగా నిలుస్తాయి. ఆమె వ్యక్తం చేసిన భావాలు ఎంత లోతైనవి, ప్రగాఢమైనవంటే వాటిని ఇతర భాషలలోకి అనువదించడం కష్టం. అందుకనే కాబోలు ఆమె చాలా రచనలు ఇప్పటికీ అనువదింపబడలేదు. ఆ సాహిత్యం చరిత్రాత్మకమైనదే కాదు జాతి నిర్మాణంలో మార్గదర్శకమైనది కూడా. ఉదాహరణకు, ఇతర జాతులతో పోలుస్తూ హిందూ జాతి సాగించిన యాత్ర, ప్రపంచానికి అందించిన జ్ఞానాన్ని గురించి ఇలా రాసింది – “నిజమైన జాతీయ భావం నింపుకున్నవారు, ఈ జాతి ఎదుర్కొంటున్న సమస్యల గురించి చింతించేవారికి ఒక ప్రశ్న ఎదురవుతుంది. అదేమిటంటే, ఈ జాతి గతంలో ఎప్పుడైనా ఇంత గొప్ప కలలు కన్నదా? ఇంత గొప్ప ఆలోచనలు చేసిందా? ఇంత సౌమ్యంగా, పవిత్రంగా ఉన్నదా? ఎలాంటి తప్పటడుగులు వేయకుండా కొత్త మార్గాలను అన్వేషించిందా? మొదలైన ఇలాంటి ప్రశ్నలన్నిటికి హిందువులు మాత్రమే `అవును’ అని గట్టిగా సమాధానం చెప్పగలరు.’’ ఆమె దాదాపు 20 పత్రికల్లో తరచూ వ్యాసాలు రాస్తూండేది. ఆ వ్యాసాలన్నిటి ప్రధాన విషయం ఎప్పుడూ `భారతదేశమే’. భారతీయురాలిగా ఆమె మారిన అద్భుత వైనం మాత్రమే కాదు, ఆమె జీవితాన్ని, రచనలను నేడు ఆంతా, ముఖ్యంగా ఆంగ్ల విద్యావంతులు, తప్పక అధ్యయనం చేయాలి. అప్పుడే మన దేశపు గొప్పదనం, ప్రత్యేకతలు అర్ధమవుతాయి.

పాశ్చాత్య అనుకరణ ఎందుకు?

ప్లేగు, వరదలు మొదలైన ఉత్పాతాలు కలిగినప్పుడు, స్వతంత్ర పోరాటంలో సోదరి నివేదిత సమాజంతో పాటు మమేకమై పనిచేశారు. జాతీయ జీవనపు అన్ని రంగాలలో సాంస్కృతిక విలువల పునర్ స్థాపన, జాతీయ భావాన్ని పెంపొందించడం కోసమే ఆమె పనిచేశారు. “భారత దేశపు జాతీయ కళ పుట్టుకే నా అత్యంత ప్రియమైన కల’’ అని ఆమె అన్నారు. విద్యార్థులు పాశ్చాత్య అంశాల ఆధారంగా కళాప్రదర్శనలు ఇవ్వడం ఆమె అంగీకరించలేదు. భారతదేశానికి ఇంత ప్రాచీనమైన, విస్తృతమైన కళా రూపాలు ఉండగా పాశ్చాత్య కళా రూపాలను అనుకరించడం, అక్కడి విషయాలను ప్రదర్శన అంశంగా తీసుకోవడం ఎందుకని ఆమె ప్రశ్నించేవారు. అబనీంద్రనాథ్ ఠాగోర్, నందలాల్ బోస్ వంటి యువ చిత్రకారులు భారతీయ అంశాలను తమ చిత్రాలకు ప్రధాన విషయాలుగా తీసుకునేట్లు ఆమె ప్రోత్సహించారు. బాగ్ బజార్ లో పురాతన ఇల్లు, పాడుపడిపోయిన దేవాలయాలలోని నిర్మాణ నైపుణ్యం, అందాన్ని ఆమె చూసేవారుకానీ ఈ దేశంలో పాశ్చాత్య శైలిలో అధునాతన భవనాల నిర్మాణాన్ని అంగీకరించేవారుకారు. శాస్త్ర విజ్ఞాన రంగంలో కూడా భారతీయులు చేయగలిగినది ఎంతో ఉందని ఆమె అనేవారు. డా. జగదీష్ చంద్ర బోస్ ఆవిష్కారాలు ప్రపంచానికి తెలియకుండా బ్రిటిష్ వాళ్ళు అడ్డుకున్నప్పుడు ఇలాంటి అడ్డంకులు లేకపోతే భారతీయ శాస్త్రవేత్తలు ఎంత ఉన్నత శిఖరాలనైనా అధిరోహించగలరని ఆమె భావించారు. డా. జగదీష్ చంద్ర బోస్ కు సహాయపడేందుకు ముందుకు వచ్చారు. ఆయన ఆవిష్కారాలను ప్రపంచానికి తెలియచెప్పడానికి ఆయన ఆరు పుస్తకాలు ప్రచురితమవడానికి సహాయసహకారాలు అందించారు. స్వయంగా ఆర్ధిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్నప్పటికి జగదీష్ చంద్ర బోస్ కార్యానికి నిధుల కొరత లేకుండా చూశారు.

    విప్లవకారులు జైలుకి వెళ్లినప్పుడు, విదేశాలలో తలదాచుకున్నప్పుడు వారి కుటుంబాల పోషణ భారాన్ని ఆమె వహించారు. ఇలా ఆమె జాతీయ జీవనంలో అన్ని విషయాలలో తనవంతు పాత్ర నిర్వహించారు.

నిరాశ, నిస్పృహలకు ఆమె మనసులో స్థానం లేదు

అవసరమనుకున్నప్పుడు సోదరి నివేదిత రామకృష్ణ మిషన్ కు రాజీనామా చేసి స్వతంత్ర ఉద్యమంలో చురుకుగా పాల్గొన్నారు. శ్రీ రామకృష్ణ పరమహంస, స్వామి వివేకానందల సందేశాలను ప్రచారం చేయడానికి రామకృష్ణ మిషన్ అవసరం. కానీ జాతీయ భావాన్ని పెంపొందించడం ద్వారా ప్రజలను స్వతంత్ర ఉద్యమానికి సమాయత్తం చేయడం అప్పటి తక్షణ అవసరం. కనుక సోదరి నివేదిత ఆ పనికి పూనుకున్నారు. రామకృష్ణ మిషన్ నుండి రాజీనామా చేసినా ఆ సంస్థతో ఆమె చివరివరకు సన్నిహిత సంబంధాలు కొనసాగించారు. రామకృష్ణ – వివేకానంద భావ ఉద్యమంలో తాను కూడా ఒక భాగమని ఆమె చెప్పేవారు. ఎప్పుడు అనారోగ్యం బారిన పడిన రామకృష్ణ మిషన్ కు వెళ్ళేవారు. బుల్ అనే మహిళ తన అవసాన దశలో తన యావదాస్తిని సోదరి నివేదితకు దానం చేస్తే, ఆ ఆస్తిని నివేదిత రామకృష్ణా మిషన్ కు రాసిచ్చేశారు. అలాగే తన గ్రంధాలయాన్ని సోదరి క్రిస్టీన్ గ్రీన్ స్టీడెల్ నడుపుతున్న పాఠశాలకు ఇచ్చేశారు. ఆమె మనసులో నిరాశ, నిస్పృహ, అసంతృప్తి మొదలైన నకారాత్మక భావాలకు చోటులేదు. భారత దేశ ప్రయోజనాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని అందరితో పనిచేశారు. కానీ దేశ ప్రయోజనాలకు ఉపయోగపడదని అనుకున్నప్పుడు కొందరికి దూరమయ్యారు కూడా. దేనికైనా దేశ ప్రయోజనమే గీటు రాయి.

ప్రముఖ స్వతంత్ర సమరయోధుడు శ్రీ. హేమచంద్ర ఘోష్ స్వామి వివేకానంద, సోదరి నివేదితల గురించి తన జ్ఞాపకాలను స్వామి పూర్ణాత్మానందకు తెలియజేశారు. ఆ సంభాషణలు బెంగాలీ భాషలో పుస్తకంగా వెలువడ్డాయి. దానిని ప్రొ. కపిల చటర్జీ ఆంగ్లంలోకి అనువదించారు. 

      `ఐ యామ్ ఇండియా’ అనే శీర్షిక కలిగిన ఆ పుస్తకంలో హేమచంద్ర ఘోష్ ఇలా రాశారు -“స్వామి వివేకానంద ప్రజ్వలింపచేసిన దేశభక్తి భావనను సోదరి నివేదిత అందిపుచ్చుకున్నారన్నది నిజం. అంతేకాదు ఆమె ఆ జ్వాలను దేశంలోని నలుమూలలకు వ్యాపింప చేశారు. దేశంలో ఏ ప్రాంతానికి వెళ్ళిన సోదరి నివేదిత తన స్పూర్తివంతమైన ప్రసంగాలు, నినాదాలతో స్వామీజీ ఆదర్శాలు, దేశభక్తి బావనను ప్రజలలో ప్రచారం చేసేవారు. దానితో పాటు సంస్కృతి, భారత దేశ వైభవం, ఆదర్శాలను కూడా ఆమె ప్రజలకు తెలియచెప్పేవారు. ఉన్నది ఉన్నట్లు మాట్లాడే తత్వం స్వామి వివేకానందకు సోదరి నివేదిత సన్నిహిత్యం వల్ల మరింత అబ్బిందని చెప్పవచ్చును. నేను స్వామీజీతో ఉన్నది చాలా తక్కువ కాలం. కానీ సోదరి నివేదితను ఎక్కువ కాలం చూసే భాగ్యం కలిగింది. ఆమె ద్వారా మనకు స్వామీజీ, అలాగే భారత దేశం మరింత బాగా అర్ధమవుతాయి. స్వామి వివేకానంద సందేశాన్ని ప్రచారం చేయడంలో సోదరి నివేదిత రెండు ముఖ్యమైన పాత్రలు పోషించారు. ఒకటి పరమశివుడు, రెండు, భగీరథుడు. ఝంఝామారుతం వంటి తీవ్రమైన స్వామీజీ సందేశాన్ని తనలో ఇముడ్చుకోవడమే కాక ఆ మహా ప్రవాహానికి భగీరథుడిలా ఒక దిశను చూపించింది.’’

సోదరి నివేదితతో శారద మాత

భారతదేశంపట్ల అపరిమితమైన ప్రేమ

రాజకీయాలు, విద్య, కళలు, సాహిత్యం, సమాజ శాస్త్రం, ఆధ్యాత్మికత ఇలా అన్ని రంగాలలో సోదరి నివేదితకు భారతదేశం పట్ల ఉన్న అపారమైన ప్రేమాభిమానాలు ప్రకటితమయ్యాయి. ఆమెది బహుముఖీయమైన ఆధ్యాత్మిక వ్యక్తిత్వం. ఆమె విప్లవకారిణి, అలాగే యోగిని కూడా. ఆమె విద్యావేత్త, కళా విమర్శకురాలు. రచయిత, ప్రజలకు సేవచేసిన సంఘసేవకురాలు. శారదా మాత పాదాలవద్ద కూర్చున్నప్పుడు ఆమె శిష్యురాలు. అలాగే రవీంద్రనాథ్ ఠాగోర్ వర్ణించినట్లు ఆమే లోకమాత, సోదరి  కూడా.   “ఓ నా భాగ్యమా! భోగభాగ్యాలు కోల్పోయి, వివేకం భ్రష్టమై, పతనమై, పరాజితమై, కలహాలు, కుత్సితాలలో కూరుకుపోయిన ఈ దేశ ప్రజానీకాన్ని ఎవరైనా సంపూర్ణమైన మనస్సుతో ప్రేమించగలిగితే అప్పుడు ఈ దేశం తిరిగి నిలబడుతుంది.’’ అని స్వామి వివేకానంద ఒకసారి అన్నారు. స్వామీజీ కోరుకున్న భాగ్యమే సోదరి నివేదిత. ఆమె భారతీయులను వారి దోషాలతోపాటు మనస్ఫూర్తిగా ప్రేమించింది. ఆమె 150వ జయంతి సందర్భంగా  ఆమె జీవితాన్ని, జీవన కార్యాన్ని అర్ధం చేసుకుందాం. ఆమెలాగానే మనమూ ఈ దేశాన్ని, ప్రజానీకాన్ని ప్రేమిద్దాం. భారత మాత కార్యం చేయడంలో సోదరి నివేదిత జీవితం మనకు స్ఫూర్తిని కలిగించుగాక.

ఆర్గనైజర్ సౌజన్యంతో…

(రచయిత వివేకానంద కేంద్ర ఉపాధ్యక్షులు, పద్మశ్రీ పురస్కార గ్రహీత)

భారత మాత సేవలో భారతీయ సన్యాసిని, సోదరి ‘నివేదిత’ - Sodari "Sister" Niveditha

మనదేశం బ్రిటిష్‌వారి పాలనలో ఉన్న కాలమది. అనేక సమస్యలు, అవిద్య, పేదరికం ఇతర సామాజిక రుగ్మతలలో సతమతమవుతున్న మనదేశానికి పశ్చిమ దేశాల నుండి సేవాభావంతో సహాయం చేసేందుకు కొందరు వ్యక్తులు వచ్చారు. వారిలో మార్గరెట్‌ నోబుల్‌ ఒకరు. కేవలం సేవా భావమే కాకుండా భారత దేశపు సాంస్కృతిక జ్యోతి తనను ఆకర్షించిన కారణంగా భారతదేశమే తమ గమ్యంగా భావించి ఆజీవన పర్యంతం ఇక్కడి ప్రజలలో మమేకమై సోదరి నివేదితగా మనకు ప్రాతఃస్మరణీయురాలైనది.

స్వామీ వివేకానంద స్ఫూర్తి

1895 సంవత్సరంలో మార్గరెట్‌ జీవితం అసాధారణమైన మలుపుతిరిగింది. ఆమె స్నేహితు రాలు ఆమెకు ఒక భారతీయ సన్యాసిని పరిచయం చేయటానికి తన ఇంటికి తీసుకొని వెళ్ళింది. ఆ సన్యాసి ఎవరో కాదు స్వామి వివేకానంద. 1893లో చికాగోలో జరిగిన సర్వమత సమ్మేళనంలో పాల్గొని తన స్ఫూర్తిదాయక ప్రసంగాలతో పాశ్చాత్య జనుల హృదయాలను జయించిన ఆ యుగ పురుషుని వ్యక్తిత్వం, తేజస్సు, ఆయన వాక్కు ఆమెను ఆకట్టు కున్నాయి. ఆయన ఉపదేశాలు, ప్రవచనాలు ఆమె ఆత్మను మేలుకొలిపాయి. భారతదేశానికి సేవ చేసే విధంగా ప్రేరేపించాయి.

మహిళా విద్యకు ప్రాధాన్యత

భారతదేశ స్థితిని గురించి స్వామిజీ ఆమెతో ఇలా అన్నారు ‘మా మహిళలు విద్యావంతులయ్యే వరకూ మా దేశం ప్రగతి సాధించదు. మా దేశపు మహిళల విద్య, అభివృద్ధి కొరకు, వారిని ఆ పనిలో నిమగ్నం చేయటానికి నువ్వు నాకు సహాయం చేస్తావా’. తనపట్ల స్వామిజీకి ఉన్న విశ్వాసానికి ప్రభావితురాలై స్వామీజీ దేశమే తన దేశంగా భావించి భారతదేశానికి రావటానికి నిర్ణయించుకొని 1898 జనవరి 28న కలకత్తా చేరుకుంది. ఆమెను స్వాగతించేందుకు స్వయంగా స్వామీజీ అక్కడికి వెళ్ళారు. త్వరలోనే ఆమె అక్కడ ప్రజలలో కలిసి పోయింది. బెంగాలీ భాష నేర్చుకుని ఆ సాహిత్యాన్ని లోతుగా అధ్యయనం చేసింది. స్వామీజీ శిష్యులు అమెరికా నుండి ఇద్దరు వచ్చారు. ముగ్గురూ కలసి ఒక తమ నివాసాన్నే ఆశ్రమంగా మార్చేశారు. వారికి స్వామిజీ స్పష్టంగా ఒక సందేశం ఇచ్చారు. ”ఈ దేశాన్ని ప్రేమించండి. పూజించండి. ఇదే ప్రార్థన. ఇదే పూజ.” 1898 మార్చి 25న స్వామిజీ మార్గరెట్‌తో శివపూజ చేయించి ”నివేదిత” నామ కరణం చేశారు. నివేదిత అంటే నివేదించబడినది (సమర్పితమైనది) అని అర్ధం. ఆమెను భగవంతునికి తద్వారా భారతదేశానికి సమర్పించారు.

మహిళలకు, బాలికలకు విద్యనేర్పటానికి నివేదిత ఒక పాఠశాలను ప్రారంభించింది. ఇంటింటికీ వెళ్ళి బాలికలను బడికి పంపవల సిందిగా ప్రజలను కోరింది. వారినుండి ఎంత ప్రతికూలత వచ్చినా, వారికి నచ్చజెప్పి కొందరి బాలికలకు వ్రాయటం, చదవ టమే కాకుండా చిత్రకళ, శిల్పకళ కూడా నేర్పింది. అలా తన నిస్వార్ధ సేవా, సహయాలతో కలకత్తా ప్రజల హృదయాలలో స్థానం పొందింది.

బాధితుల సేవలో

1899 మార్చిలో కలకత్తాలో ”ప్లేగ్‌” వ్యాధి వ్యాపించింది. ఎంతోమంది ప్రాణాలు కోల్పో యారు. ఆ సమయంలో ప్రజల ప్రాణాలను రక్షించే సంకల్పం తీసుకుని మురికి వాడలను శుభ్రం చేయటం మొదలుపెట్టింది. ఆమె సేవాకార్యక్రమాల ప్రభావంతో మిగతా మహిళలు కూడా ముందుకు వచ్చారు. శుభ్రపరచడమేకాక రోగగ్రస్తులకు సేవచేయటం కూడా ఆమె ఆచరణ ద్వారా నేర్పింది.

పాఠశాలకు నిధులు సమకూర్చేందుకు ఆమె యూరప్‌కు ప్రయాణమైంది. నిధులకోసమేకాక క్రైస్తవ మిషనరీలు పాశ్చాత్య దేశాలలో మనదేశం గురించి ప్రచారం చేసే అసత్యాలను ఖండించి ఇక్కడి మ¬న్నత సంస్కృతిని గూర్చి వారికి సరియైన అవగాహన కల్పించేందుకు కూడా ఆమె తన యాత్రను ఉపయోగించుకున్నారు.

జనజాగృతి…

1902లో స్వామిజీ మహాసమాధి చెందారు. అంతకుముందు మన దేశ స్వాతంత్రంకోసం సంఘర్షణ చేయాలనే మరో కార్యాన్ని కూడా ‘నివేదిత’కు అప్పగించారు. అలా ఆమె భారత స్వాతంత్య్ర సాధనే తన జీవన కార్యంగా స్వీకరిం చింది. దేశమంతా పర్యటించి ప్రజలను స్వతంత్ర పోరాటానికి సమాయత్తం చేసే విధంగా ప్రేరణ దాయకమైన ప్రసంగాలు చేసింది.

అలా ఆమె మానసిక బానిసత్వం నుండి బయటపడే విధంగా ప్రజలకు ప్రేరణ కల్గించింది.

రచన: రమేష్‌ చంద్ర

మూలము: సమాచార భారతి